Lịch sử ngày lễ Trung Thu ở một số nước trên thế giới và Việt Nam

1. Nguồn gốc Trung Thu ở Trung Quốc

Trung Thu (Mid-Autumn Festival, hay Moon Festival) là lễ hội trăng truyền thống, khởi nguồn từ hơn 2.000 năm trước, mang đậm nét tín ngưỡng “thờ Trăng”, mùa màng và sum họp gia đình. Tên gọi “Mid-Autumn” (中秋) xuất hiện lần đầu trong sách Rites of Zhou (Chu Lễ) ở triều Tây Chu (c. 1046-771 TCN). Đến thời nhà Đường (618-907), lễ hội này bắt đầu được thực hiện một cách trang trọng, người dân làm lễ thờ trăng, ngắm trăng, sau đó trong thời nhà Tống (960-1279) thì việc ăn bánh trăng – mooncakes – trở thành phong tục phổ biến.
https://orange-county-roofing.com/testimonial/jackin-martinez/

2. Một số phiên bản Trung Thu hoặc lễ trăng ở các nước khác

2.1. Nhật Bản – Tsukimi (Lễ ngắm trăng)

Tsukimi nghĩa là “ngắm trăng”. Nhật Bản tiếp nhận ảnh hưởng từ lễ hội trăng Trung Quốc, nhưng phát triển theo cách riêng, đặc biệt từ thời Heian (794-1185) khi tầng lớp quý tộc tổ chức các buổi nhóm ngắm trăng, uống trà, làm thơ. 

Phong tục: trang trí pampas grass (susuki), làm tsukimi dango – bánh nếp tròn nhỏ – để đặt lên bàn ngắm trăng. Trăng tròn và rõ ràng là biểu tượng của vẻ đẹp thiên nhiên và sự thanh tịnh.

2.2. Hàn Quốc – Chuseok

Chuseok là lễ quan trọng trong năm, thường kéo dài khoảng 3 ngày, được xem là dịp tạ ơn tổ tiên và mùa màng. Người Hàn Quốc về quê, đoàn tụ gia đình. Bánh truyền thống songpyeon – bánh gạo nếp hình bán nguyệt, có nhân ngọt (vừng, đậu) được hấp lên trên lá thông – là món không thể thiếu. Tập tục này vừa mang tính truyền thống vừa mang tính biểu tượng của mùa vụ đầy đủ.https://bayankhongor.cfga.gov.mn/

3. Trung Thu tại Việt Nam

3.1. Lịch sử hình thành

Theo các bia đá cổ, từ thời nhà Lý (khoảng thế kỷ XI–XII), Trung Thu đã trở thành một lễ hội quốc gia, được tổ chức tại Thăng Long (Hà Nội) với các hoạt động lễ nghi trong cung vua cũng như trong dân gian. Bia “Sùng Thiên Diên Linh” (Long Đọi Sơn, Hà Nam) ghi lại rằng vào năm 1121 dưới thời vua Lý Nhân Tông, lễ Trung Thu được tổ chức rất trang trọng; khắp Thăng Long được trang trí đèn hoa, treo đèn lồng, rước đèn. 

3.2. Truyền thuyết & phong tục dân gian

Truyền thuyết Chú Cuội cây đa là một trong những câu chuyện phổ biến gắn với Trung Thu ở Việt Nam – kể về Chú Cuội lên cây đa bay lên mặt trăng, với hình ảnh cây đa, ánh trăng và Cuội được mọi người kể lại qua nhiều thế hệ. 

Phong tục: trẻ em được cha mẹ mua đèn lồng, rước đèn, múa lân, phá cỗ trông trăng, bánh trung thu – bánh nướng, bánh dẻo – là nét đặc trưng không thể thiếu. 

3.3. Biến đổi qua thời hiện đại

Trung Thu ngày nay vừa là ngày hội trẻ em, vừa là dịp đoàn viên gia đình như Tết Thiếu nhi. Phong cách tổ chức linh hoạt, hiện đại hơn – có các chương trình múa lân, hội đèn, phố đêm. Bánh trung thu ngày càng đa dạng về mẫu mã, hương vị – từ loại truyền thống sang hương vị mới lạ, hãng cao cấp, cả phiên bản bánh lạnh, bánh kết hợp chocolate, trà, hoa quả.

4. So sánh những nét tương đồng & dị biệt

Tương đồng: Ngày rằm tháng Tám âm lịch / ngày 15 tháng 8 âm lịch là thời điểm mặt trăng tròn, đầy đủ; ai cũng có phong tục tôn vinh trăng, sum họp gia đình; bánh/trang trí đèn lồng là các yếu tố chung.

Khác biệt:

• Nhật Bản không có bánh trung thu kiểu truyền thống như Trung Quốc/Việt Nam, mà có dango hoặc các loại món tráng miệng khác.
• Hàn Quốc kết hợp nghi lễ tạ ơn tổ tiên rất mạnh trong Chuseok; màu sắc cây đèn lồng và hình thức lễ hội đèn lồng khác nhau.
• Việt Nam có nét dân gian riêng như truyền thuyết Chú Cuội, các loại bánh trung thu đặc thù bánh nướng/dẻo, múa lân, rước đèn rất phổ biến.

5. Xu hướng mới & ảnh hưởng toàn cầu hóa

Sáng tạo bánh trung thu kết hợp hương vị quốc tế – vị matcha, trà xanh, chocolate, bơ hạt – được du nhập và nhận được sự đón nhận của người tiêu dùng.

Thiết kế hộp quà sang trọng, phiên bản giới hạn tháng 8 hàng năm; tổ chức phố đêm Trung Thu, hội đèn, lễ hội ánh sáng.

Trung Thu ngày càng được nhìn nhận không chỉ là lễ hội truyền thống mà còn là sự kiện văn hóa – du lịch – thương mại: du lịch Trung Thu, trải nghiệm sản xuất bánh, các workshop làm đèn lồng, làm bánh.

Từ Trung Quốc với các truyền thuyết cổ xưa, đến Nhật Bản, Hàn Quốc và Việt Nam, lễ hội Trung Thu luôn là dịp đặc biệt để sum họp, để thưởng trăng, để trẻ em được vui chơi và để truyền thuyết, văn hóa được truyền từ đời này sang đời khác. Ở Việt Nam, Trung Thu đã vượt qua chỉ là Lễ Trăng – nó là biểu tượng của tuổi thơ, của sự đoàn viên và của sự sáng tạo trong văn hóa dân gian.

Khi thế giới giao thoa văn hóa, Trung Thu vẫn giữ được hồn cốt riêng – từ bánh trung thu truyền thống đến các biến thể mới, từ rước đèn lồng giấy giản dị đến đèn LED hiện đại. Và chính sự linh hoạt ấy làm cho Trung Thu ở mỗi nơi, mỗi thời đại vẫn luôn mới, vẫn luôn đáng để chờ đón.